«Այնպես երգենք, որ լեռները փլվեն մեր ձայնից»

Ահավոր տարի էր այդ տարին: Կարծես ոչինչ փրկել չէր կարող հայ ժողովրդին: Դանակը հասել էր ոսկորին, թուրքը մտել էր Սարդարապատ: Էլ ոչ մի փրկություն: Մեր հարևանը մեռել էր, տղան հանդիմանում էր հորը.

-Բա սա եղա՞վ, բա սա հայերե՞ն է,-ասում էր նա,-բա էս օրերին մարդս անկողնում կմեռնի՞: Դու էս ի՞նչ արեցիր, հայր:

Նա էլ չսպասեց, չմասնակցեց հոր թաղմանը, հրացանն առավ ու իր տարիքի տղաների հետ Սարդարապատ մեկնեց: Իհարկե, ոտքով էին գնում: Գնում էին քաղցած ու կիսամերկ: Ոչինչ պետք չեր նրանց, բավական էր, որ մի հրացան ունեին և մի երկու բուռ փամփուշտ գրպանում: Գնում էին՝ կարծես կախարդված լինեին, կարծես իրական մարդիկ չէին, բռնկված լինեին անհասկանալի մի ուժով, գունատ դեմքերով, մահվան էին գնում:

Սարսափելի տարիներ էին: Հովսեփ վարժապետին հրամայված էր մնալ դպրոցում: Ո՞ւմ համար էին պահում այդ դպրոցը՝ ձիերի՞, թե՞ նոր դիակներ դարսելու համար: Եվ կարո՞ղ է արդյոք մի խելացնոր ժողովուրդ մտածել, որ մահվան գրկումն անգամ դպրոց պիտի ունենա: Ցնորվել էր մեր հին ժողովուրդը, ցնորվել էր մեր ծեր վարժապետը, նա կանգնում էր ամբիոնին և խրոխտ ձայնով երգում ու ստիպում էր մեզ երգել իր հետ.

-Բարձր, այնպես երգենք, տղաներ, որ լեռները փլվեն մեր ձայնից,-ասում էր նա, և մենք զիլ ձայնով երգում էինք: Իսկ նա երգում էր այնպես, կարծես մարտ էր մղում՝ սվինամարտ: Իսկ մենք, մենք՝ մերկ ու թույլ մանուկներս, հսկայի ուժ էինք զգում մեր երակներում, և թվում էր մեզ, որ ոչինչ, ոչինչ չէր կարող դիմանալ մեր հզոր ուժին:

Եվ մենք իրավացի էինք, այդ մեր ներքին ուժն էր, մեր ոգին, այդ այն էր, որ կոչվում էր հայկական: Այդ այն էր, որ տվել էին մեզ մեր ուսուցիչները, և այդ էլ պահեց մեզ:

Վալտեր Արամյան. «Մի՞թե բոլորը հող դարձան»

Կարլ Յալանուզյանի ֆեյսբուքյան էջ

Մեկնաբանություններ